wortels De triplex panelen in mijn atelier zijn delen van ‘de dansende boom’, een mobile die ik 24 jaar geleden maakte als onderdeel van mijn afstudeerproject. Ik ontleende inspiratie uit het gedicht ‘Aan een boom’ van Vasalis en met name de strofe: ‘Beweeg maar niet. Want wie kan het verdragen wanneer een boom haar wortels verlaat en dansen gaat? ‘
Onze wortels staan voor waar we vandaan komen. We kunnen niet tegelijkertijd ons verleden ontkennen en onze wortels in stand houden. De weg van de vrijheid is verbondenheid. De weg van de vrijheid bewandelen betekent zichtbaar, hoorbaar en kenbaar durven zijn. Vergelijkbaar met het werkproces in steen: bevrijding komt van binnenuit.
Het beeld queeste maakte ik 15 jaar geleden tijdens een masterclass van Adriaan Seelen en Gerard van Rooij. Het thema voor de hele groep was passage. Ik ben niet gewend om nog vòòr de vorm ontstaan is, woorden en betekenis te kunnen geven aan wat ik maak. Tot vorm komen is voor mij een beweging die van binnenuit ontstaat, vergelijkbaar met het werkproces in steen: naar buiten brengen wat in de steen zit.
Ik begon met: ‘Wat betekent passage?’. Volgens het woordenboek: gedeelte uit een geschrift; het voorbij gaan; doortocht, doorvaart, overtocht. Voor mij betekent het woord passage: de overgang tussen levensfasen en levensstadia. Dat zijn abstracte begrippen, maar over het algemeen spreken die het meeste tot mijn verbeelding, zowel in vorm als in taal. In de dichtbundel Onmogelijk Geluk van J.P. Rawie vond ik het gedicht queeste dat bij mij direct resoneerde met het thema passage. Queeste: zoektocht naar de Heilige Graal. ‘De drang van een mens om naar het allermooiste (je meest waarachtige zelf) op zoek te gaan’, is hoe ik het 15 jaar geleden vertaalde. De strofe uit het gedicht van Rawie die het sterkste tot mij sprak, luidt: ‘En wie weet is wel nooit geweest wat ik het meest van alles mis’. Afscheid nemen van iets dat er misschien wel nooit geweest is. De overgang van loslaten van gevoelens over hoe het had kunnen zijn, naar erkennen wat er was.
work in progress
Het beeldhouwwerk dat ik maakte bestaat uit 3 delen: een solide basis als fundament van de rest van het beeld. Daarop een door middel van wiggen gespleten zuil, die zou kunnen worden gezien als een pad of rivierbedding en drager van het bovenste deel. Deze licht gebolde vorm weerspiegelt de hemel en doet denken aan een met water gevulde schaal die overstroomt.
Het eindresultaat riep bij mensen de vraag op of dit een nieuwe richting in mijn vormgeving inluidde. Mijn gevoelsmatige antwoord destijds was ontkennend. Inmiddels kan ik daadwerkelijk inzien dat het beeldhouwwerk queeste een verhaal met vele passages verbeeldt.
Onlangs zocht ik de betekenis van queeste nogmaals op. Woorden in Wikipedia die in bewandelde aarde vallen: Een queeste is een zoektocht; in het bijzonder een zoektocht die het karakter heeft van een levenstaak. (… ) Het woord wordt in overdrachtelijke zin gebruikt voor een opdracht die men zichzelf heeft gesteld, maar die bijna onmogelijk is uit te voeren. In verhalen gaat het veelal om een avontuurlijke, lange reis met grote hindernissen die de hoofdpersoon moet zien te overwinnen, al dan niet met hulp.
Vandaag kan ik alles in deze omschrijving vanuit eigen ervaring bevestigen. Een queeste is een tocht die je alleen zelf kunt maken, maar er is altijd hulp wanneer die echt nodig is.
De beeldenserie ‘luchtspiegeling’ (bestaande uit inmiddels 6 beelden) gaat over stappen zetten in de richting van een punt aan de horizon, dat zich – als een luchtspiegeling – nog niet scherp laat zien. De beweging maken, zonder je pad helemaal uitgestippeld te hebben. Als wandelen op een kompas. Nu is het zo dat ik niet weet hoe ik mijn weg kan vinden op een kompas en zelfs met een kaart in de hand verdwaal ik. Voor het vinden van mijn bestemming in het leven van alledag zijn diverse bronnen beschikbaar, maar hoe vind ik de richting bij het maken van een beeld? Hoe vind ik in mijn weg in steen?
2019 – luchtspiegeling 1 – marmer – 45x12x20,5cm
‘Hoe weet je nou van tevoren dat ‘dit’, deze vorm en ook kleuren of structuren van het materiaal, in de steen zit?’, is een vraag die veel mensen mij stellen wanneer ze mijn beelden in zich opnemen. In een poging die vraag te beantwoorden, leg ik dan uit hoe ik de steen bekijk en beklop wanneer ik mijn materiaal uitkies. Maar de essentie is misschien wel dat ik mij verbind.
Bij de start van ieder nieuw beeld begeef ik mij op onontgonnen terrein. Door mijn idee, hetgeen ik wil uitdrukken, te verbinden met het ruwe materiaal is het alsof ik een lange lijn span, als het uitzetten van de koers op een kompas. Op die manier kan ik ontdekkend en onderzoekend te werk gaan zonder de richting uit het oog te verliezen. Ieder nieuw beeld, misschien wel iedere beweging, begint met die verbinding. Met een ‘Ja’ zeggen, zonder dat ik precies kan zien wat het is waar ik naartoe beweeg.
Dit jaar ga ik nieuwe paden bewandelen en beelden maken waarvoor de ideeën (‘het weten waar ik naar toe wil’) al aanwezig zijn. Ik verheug me erop je onderweg of bij aankomst, bij mijn beelden te ontmoeten.
De afgelopen weken, in aanloop naar de kortste dag, plaatste ik op Facebook en Instagram regelmatig een bericht over mijn werk rondom het thema licht en duisternis. Bij dit beeld van albast schreef ik:
‘Licht laat ons onder de oppervlakte kijken. Licht opent en brengt (tot) leven. Het brengt beweging, stromende eenheid tussen wat we zien aan de buitenkant en wat aanwezig is aan de binnenkant. Vorm en steen, uiterlijk en innerlijk.’
Uit de reeks van zwaanfiguren die ik tussen 2004 en 2008 maakte, is dit beeld met de naam gedaante als enige nog niet uitgevlogen. Het staat op dit moment in mijn eigen huis en elke dag maak ik mee hoe het licht de vorm en het materiaal beroert en tot leven wekt. Albast is de enige steensoort die verandert onder invloed van de elementen zoals licht, warmte en kou. Daardoor is het een steen die ten diepste een delicate kwetsbaarheid uitstraalt.
Gedaante gaat over de binnenkant. Over het vloeiende en minder duidelijk omlijnde. Over het mistige en verhulde. Over wie we zijn zonder dikke huid of harde schil of muur die onze binnenkant en buitenkant van elkaar scheidt. Over wat zichtbaar wordt wanneer we raakbaar en transparant durven zijn. Over hoe het binnen laten van licht tot transformatie leidt.
